Turai

Baike e taekin Iesu ao ni karaoi n ikotaki ma taian kakai, e kaota raoi iai ana iango ma ana namakin Tamana. (Io 14:9) Tera reireiara man ana kakai Iesu? A rangi n tangirira Iesu ao Tamana. E kaota Iesu tangiraia aomata ngke e mena i aon te aba, n arona ni kamanena mwaakana ni buokiia ake a rawawata. N te taina ao a bubutii buokaia mwaane aika uoman aika mataki. (Mt 20:​30-34) E “korakora nanoangaaia” iroun Iesu ao e a kamarurungia. Te weabe ni Kuriiti ae kamanenaaki ikai ae rairaki bwa “korakora nanoangaaia” e kaineti nakon te nanoanga ae korakora ae namakinna te aomata i nanona. E kairaki Iesu n te aeka n nanoanga ae korakora anne ae kaotiotan raoi te tangira, bwa e na kaamwarakeia aika a baki ao ni kamarurungia aika rebera. (Mt 15:32; Mrk 1:41) Ti kona ni kakoauaa bwa Iehova ae te Atua ae e ‘bati te atataiaomata’ irouna ma Natina, a bon tangirira ao a maraki n rawawatara. (Rk 1:78; 1Be 5:7) A rangi n ingainga ni kani kamaunai kangaanga nako ao baika a rotaki iai aomata ni kabane! w23.04 3 ¶4-5

Ti kona ni karaoi mwaneka aika manena aika a na kauarerekea kaririara nakon iango aika bure aika taabangaki n ana waaki Tatan aei. Ti kona ni kaon ara iango ni baika raraoi n arora ni wareka te Baibara ao n neneria. E na kamanoaki naba ara iango ngkana ti kaakaei bobotaki ao n uataboa te mwakuri ni minita. Ao e berita Iehova bwa e na bon aki kariaia kaririara n ae riaon ara konaa. (1Ko 10:​12, 13) Ti riai n tatabemanira nako n tataromwaaka riki bwa ti na teimatoa ni kakaonimaki nakon Iehova ni kabaneani boong aika karuanikai aikai. E tangirira Iehova bwa ti na ‘bunrii nanora i matana’ n te tataro. (TA 62:8) Karaoiroa Iehova ao katituaraoia ibukini bwaai ni kabane aika e karaoi. Butiia bwa e na buokiko n ninikoria n te mwakuri ni minita. Butiia bwa e na buokiko ni kabokorakora ma kangaanga nako ao n rarawa nakon te kariri ae ko na rinanona. Tai kariaia te bwai teuana ke te aomata temanna bwa e na katoka am katoatai n tataro nakon Iehova. w23.05 7 ¶17-18

Bukin tera bwa ti kaakaei bobotaki n te ekaretia? Bukina ae kakawaki bwa ti na karaoiroa iai Iehova. (TA 26:12; 111:1) Ti kaakaei naba bobotaki bwa ti aonga ni kaungaira i marenara i nanon taai aika kangaanga aikai. (1Te 5:11) Ngkana ti katea baira ao n anga ara kaeka ti a karaoi iai baika uoua aikai. Ma ti kona ni kaaitara ma kangaanga ngkana ti anga ara kaeka. E kona n nako nanora ngkana ti anga ara kaeka, ke ti rangi ni kan anganga ara kaeka ma n tabetai ti aki ririneaki. Ti na kangaa ni kaaitarai kangaanga aikai? E taekinna te abotoro Bauro bwa ti riai ni moanibwaia ‘kaungaakira i marenara.’ N ataakin ae a kona ni kaungaaki tabemwaang n ara taeka aika uarereke ae oti iai ara onimaki, e a aki riki nako nanora ngkana ti anga ara kaeka. Ao ngkana ti aki ririneaki, ma ti kukurei bwa e reke aia tai tabemwaang n te ekaretia n anga aia kaeka.​—1Be 3:8. w23.04 20 ¶1-3

E a katanoata te uea! A a inaomata I-Iutaia ake a taenikai i Baburon i nanon 70 tabun te ririki, ao a a kona n okira abaia ae Iteraera. (Etr 1:​2-4) Bon tii Iehova ae kona ni kakororaoa aei. E aki kakainaomataia ana taenikai Baburon. (It 14:​4, 17) Ma e a bwaka Baburon ao te tia tautaeka ae boou, e a tuangia I-Iutaia bwa a a kona n nako. A a riai I-Iutaia ni kabane moarara riki atun utu ni karaoa aia motinnano: bwa a na kitana Baburon ke a na tiku. E bon aki bebete karaoan te motinnano anne. A bati kaara ake a aikoa kona ni mwananga n te raroa anne. Ao kioina ngkai angia I-Iutaia n te tai anne a bungiaki i Baburon, irouia bon abaia aei ao Iteraera bon abaia aia bakatibu. Tabeman I-Iutaia a a rangi n toronibwai i Baburon, ngaia are e a kangaanga irouia kitanani mwengaia ae a mwengaraoi iai ke aia bitineti ao n nako ni maeka n te aba ae a boou iai. w23.05 14 ¶1-2

E kaungaira Ana Taeka te Atua bwa ti na teimatoa ni karikirakea te nanomwaaka, te nanoanga, ao te tangira. E kangai Ruka 21:19: “Bwa ane kam na kamaiuaki ibukin nanomwaakami.” E koreaki ae kangai n I-Korote 3:12: “Kam na karina i aomi . . . te nanoanga.” Ao e kangai 1 I-Tetaronike 4:​9, 10: “Kam reireinaki iroun te Atua bwa kam na itangitangiri. . . . Ma ti kaumakingkami taari bwa kam na teimatoa ni karaoia ao ni kabatiaa riki.” A koreaki kiibu aikai ni kabane nakoia taan rimwini Kristo ake a a tia ni kaotiota te nanomwaaka, te nanoanga, ao te tangira. Ma e ngae n anne, a riai n teimatoa ni karikirakei aroaro aikai. Ti riai naba ni karaoa anne. Ibukini buokam, iangoa aroia Kristian ake rimoa ni kaotiotii aroaro aikai. Imwina ko na nora arom ni kakairi irouia taan rimwini Kristo akanne, ao ni kaotia naba bwa ko a tauraoi imwain te rawawata ae korakora. Ngkanne ngkana e a roko te rawawata ae korakora, ane ko nang ataa arom n nanomwaaka ao ko na motinnanoia bwa ko na teimatoa n nanomwaaka. w23.07 3 ¶4, 8

N aki ongeia bwa tao taani kabiraki ngaira ke “tiibu tabemwaang,” ma ti bon riai n teimatoa i nanoni “Kawain te Tabu,” are e na uotira nakon te bwaretaiti n taamnei ao ni kairirira nakoni kakabwaia aika e na uotii te Tautaeka n Uea n taai aika imwaira. (Io 10:16) Ni moa man 1919 C.E., ao iai mirion ma mirion mwaane ma aine, ao ataei, aika a kitana Baburon ae Kakannato, ae te botaki n Aro ae kewe ae katobibia te aonnaba, ao a a mwananga ngkai n te kawai ni kaikonaki aei. E taraia raoi Iehova bwa a na kamwawaaki bwaai n tutuki mai mwaia I-Iutaia ngke a kitana Baburon. (It 57:14) Tera aroni “Kawain te Tabu” ni boong aikai? Ma rimoa ni karokoa 1919 ao e a tia Iehova ni kabonganaia mwaane aika mamaaka te Atua, ni buoka kamwawaan te kawai n otinako mai Baburon ae Kakannato. (Kabotaua ma Itaia 40:3.) A katauraoi baika kainnanoaki ibukini mwakurian te kawai n taamnei, are a na toua imwina riki aomata aika raoiroi nanoia ni kitana iai Baburon ae Kakannato, ao n rinnako n te bwaretaiti n taamnei, are e a kaokaki iai te taromauri ae itiaki ibukin Iehova. w23.05 15-16 ¶8-9

E tangiria Iehova bwa ti na kukurei ni beku irouna ma nanora. (2Ko 9:7) Ngaia are e riai bwa ti na teimatoa ni mwakuria tiara n te onimaki, e ngae ngkana ai akea korakoran nanora? Iangoa ana katoto te abotoro Bauro. E taku: “I kaira ma te matoa rabwatau ao I kaaunganna.” (1Ko 9:​25-27, kbn.) E taumatoaa rabwatana Bauro bwa e na karaoa ae riai e ngae ngke akea nanona ni kani karaoia. E butimwaeaki ana beku Bauro iroun Iehova? E boni butimwaeaki! Ao Iehova e kakabwaiaa ana kakorakora. (2Ti 4:​7, 8) N aron anne e rangi ni kukurei Iehova n norira ni mwakuria tiara, e ngae ngke ai akea korakoran nanora nako iai. E kukurei iai ibukina bwa e ngae ngke ti aki kani karaoa te mwakuri, ma e ataia ae ti karaoia ibukina, bwa ti tangiria. N aron Iehova ngke e kakabwaiaa Bauro, e na boni kakabwaiaa naba ara kakorakora. (TA 126:5) Ao man noran ana kakabwaia Iehova, e bae ni manga korakora nanora. w23.05 29 ¶9-10

E kabotauia te abotoro Bauro naake a na aki kamaiuaki n ana bong Iehova ma akana matu. A aki namakini baika riki i rarikia ke waakinakon te tai. Ngaia are a aki kona n atai baika kakawaki aika riki ke aroia nako iai. Angiina aomata ni boong aikai a matu n te itera n taamnei. (Ro 11:8) A aki kan tabe ma te bwai ni kakoaua ae ti a maeka ngkai ni “kabaneani boong” ao e a kaan roko te rawawata ae korakora. (2Be 3:​3, 4) Ma ti ataia bwa te reirei ni kairiri are e kairaki koreana, ae ti na teimatoa n taratara, e a rangi ni kakawaki riki ngkai maiuakinana. (1Te 5:6) Ngaia are ti riai n teimatoa n rau ao n aki kaingingaki. Bukin tera? Bwa ti aonga n aki reketaati ma te waaki n tautaeka ke ni kataia ni katoki kangaanga n te aonnaba aei. Ngkai e a uakaan ana bong Iehova, ao ane e na korakora riki kaririara n itera aikai. E ngae n anne ti aki riai n tabeaianga bwa e na tera arora iai. E kona taamnein te Atua ni buokira bwa ti na teimatoa n rau ao n aki kaingingaki, ao ni kona ni karaoi motinnano aika kaotiota te wanawana.​—Rk 12:​11, 12. w23.06 10 ¶6-7

Tera ae ko iangoia ngkana ko ongo te ara ae Tamton? Ko bae n iangoa te mwaane ae rianako korakorana. E koaua anne. Ma e karaoa te motinnano Tamton ae aki raoiroi ae kairia nakoni mwina aika kammaraki. E ngae n anne, e teimatoa Iehova n iaiangoa ana kakaonimaki ni kabane Tamton, ao E korea taekana n te Baibara ibukini buokara. E kamanenaaki Tamton iroun Iehova ni kakororaoi baika kamimi ni buokiia iai Ana aomata aika rineaki aika I-Iteraera. Tabeua te tienture imwini maten Tamton, e a kaira Iehova te abotoro Bauro bwa e na korea aran Tamton i buakoia mwaane aika rianako aia onimaki. (Ebr 11:​32-34) Ti kona ni kaungaaki n ana katoto Tamton. E onimakina Iehova n taai naba aika kangaanga. Ti na karekea te kaungaunga n ikotaki naba ma reireiara aika kakawaki man ana katoto. w23.09 2 ¶1-2

Ti kona ni kakorakoraa nanomwaakara man arora ni katoatai ao ni kakorakoraira ni kaotii tabeaiangara nakon Iehova. (1Te 5:17) Tao ko bae n aki kaaitara ma te kataaki ae kakaiaki ngkai. Ma ko ukera ana kairiri Iehova ngkana ko un, ko aki ota, ke ngkana ko a aki ataa te bae ko na karaoia? Ngkana ko katoatai n okira te Atua ibukini buokam n am kangaanga aika uarereke ni katoabong ngkai, ane ko na aki baenikai naba ni karaoa anne ngkana ko a kaaitara ma kangaanga riki aika bubura n taai aika imwaim. Ao ane ko na kakoauaa raoi ae e bon ataa te tai ao te bae e riai ni karaoia ibukini buokam. (TA 27:​1, 3) Ti na kona riki n nanomwaaka i aan te rawawata ae korakora n te tai ae e na roko, ngkana ti nanomwaaka i aani kataaki n ara bong aikai. (Ro 5:3) E aera bwa ti kona n taekina anne? A bati taari aika kunea ae ni katoaa te tai are a nanomwaaka iai i aani kataakia teuana, a buokaki iai bwa a na kona ni kaitaraa kataakia are imwina. E kanakoraoi riki aroia te nanomwaaka, ao e kakorakoraa riki irouia onimakinan ae e tatauraoi Iehova ni buokiia. Ao te onimaki, e buokiia n nanomwaaka i aan te kataaki are imwina.​—Iak 1:​2-4. w23.07 3 ¶7-8

E kairaki Iehova n nanorinanona ao ana nanoanga bwa e na aki imanono. N te katoto, e oti nanorinanon Iehova ngke e nang kamaunaia aomata aika buakaka ake i Totom. Rinanoia ana anera, e tuanga Rota Iehova bwa e na birinako nakon te aono ae maungaunga. E maaku Rota n nako ikekei. Ngaia are e a bubutii bwa e na kariaiakaki ma ana utu bwa a na nako Toa ae te kaawa ae uarereke ae e na kamaunaaki naba. E kona Iehova ni kairoroa Rota bwa e na ira raoi Ana kaetieti. Ma e kariaia ana bubutii Rota e ngae naba ngke e nang aki ngkanne kamauna Toa. (KB 19:​18-22) Iraua te tienture imwina, e a manga kaotiota te nanoanga Iehova nakoia kaain Ninewe. E kanakoa te burabeti are Iona bwa e na katanoataa kamaunaakin te kaawa ao kaaina aika buakaka. Ma ngke a a raira nanoia kaain Ninewe, e nanoangaiia Iehova ao e a aki kamauna te kaawa.​—Ion 3:​1, 10; 4:​10, 11. w23.07 21 ¶5

Tera reireiara man ana katoto Ioati? Titeboo teuaei ma te aroka ae aki nene wakaana ma e reke korakorana mani botona. Ngke e a mate boton te kai ae taekan Ieoiata ao e kare te ang ae taekaia taan tannako man te koaua, ao e a bwaka naba Ioati. E kaotaki n te kaikonaki ae manena aei bwa e aki riai ni boboto maakakin te Atua iroura mairouia raora ni Kristian ao ara utu. Ngkana ti na teimatoa n nene n te onimaki, ti riai ni kakorakoraa maakakin te Atua i bon iroura, rinanon te ukeuke n reirei ni katoatai, kananoan ara iango ao te tataro. (Ier 17:​7, 8; Kor 2:​6, 7) E aki kantaningaa te bae riao mairoura Iehova. E koreaki te bwai ae E tii tangiria mairoura n Te Minita 12:​13, ae kangai: “Maaka te Atua ae koaua ao kawakin ana tua, bwa bon aei te bwai ae moan te kakawaki iroun te aomata.” Ngkana ti maaka te Atua, ti na boni kona ni kaaitarai kataaki aika imwaira ao n tei n nene. Akea te bwai ae e na kona n uruana ara iraorao ma Iehova. w23.06 19 ¶17-19

E moanaki kibuna 5 ni kangai: “E taku Teuare tekateka i aon te kaintokanuea.” (Kao 21:5a) A kaoti taeka aikai tii tenua te tai n te boki ae Te Kaotioti ngke e taetae Iehova n te miitara, ao aei teuana mai buakona. Ngaia are bon tiaki te anera, ke Iesu are e a tia ni kautaki, ae e kamatoaa te berita aei ma bon Iehova! E oti ngkanne bwa a boni kona n onimakinaki taeka ake imwina. Bukin tera? Ibukina bwa e “aki kona ni kewe” Iehova. (Tit 1:2) E oti man te kibuntaeka anne bwa taeka ake ti wareki n Te Kaotioti 21:​5, 6 a boni kona n onimakinaki. Iangoa ngkai te taeka ae “Noria!” Te taeka ni Kuriiti ae rairaki bwa “noria!” e okioki kabonganaana n te boki ae Te Kaotioti. Tera ae e taekinaki imwin te kanikina ae te mimi? Ana taeka te Atua ae kangai: “I a kabooui bwaai ni kabane.” E koaua ae e taekini bitaki ibukin taai aika imwaira Iehova, ma irouna e boni koaua raoi te berita aei, ngaia are e taekinna n aron ae a a tia n riki.​—It 46:10. w23.11 3-4 ¶7-8

E teimatoa te abotoro Betero ni kabokorakora ma mamaarana. Iangoi katoto tabeua. Ngke e kabwarabwaraa Iesu aroni karawawataana ao matena ni kaineti ma kakororaoan te taetae ni burabeti n te Baibara, ao e a boaia naba Betero. (Mrk 8:​31-33) A okioki naba ni kauntaekaia Betero ao abotoro ake tabeman bwa antai ae kakannato riki. (Mrk 9:​33, 34) N ana kabanea n tairiki Iesu imwaini matena, ao Betero e kabwabua taningan te mwaane temanna. (Io 18:10) N te tairiki naba anne, e kakeaa raoraona ae Iesu tenua te tai ibukini maakuna. (Mrk 14:​66-72) Ibukin anne, e a tang ni korakai Betero. E aki kabwaraa nanona Iesu iroun ana abotoro ae bwara nanona aei. Imwini kautakin Iesu, ao e angani Betero ana tai bwa e na manga kamatoaa ana tangira ibukin Iesu. E kaoa Iesu Betero bwa e na kawakinia ana tiibu ma te nanorinano. (Io 21:​15-17) E kukurei Betero ni karaoa anne. E mena i Ierutarem ni bongini Bentekota ao i buakoia naake a moani kabiraki n te taamnei ae raoiroi. w23.09 22 ¶6-7

E kaumakiia raona n unimwaane te abotoro Betero bwa a na “kawakina ana nanai te Atua.” (1Be 5:​1-4) Ngkana te unimwaane ngkoe, ti ataia ae ko tangiriia tarim ao mwaanem n te onimaki ao ko kani kawakinia. Ma ko bae n namakinna n tabetai bwa ko a rangi n tatabetabe ke ni kua n te aro are ko a aki kona ni kakororaoa mwiokoam anne. Tera ae ko kona ni karaoia? Bunrii raraomam nakon Iehova. E korea aei Betero: “Ngkana iai ae e beku ao ke e kabotoa ana beku i aon te korakora are reke mairoun te Atua.” (1Be 4:11) A bae ni kaaitara tarim n te onimaki ma kangaanga aika aki kona ni katokaki n te waaki ae ngkai. Ma ururingnga ae “mataniwia taani kawakintiibu” ae Iesu Kristo, e kona ni buokiia n te aro ae riaon am konaa. E kona ni karaoa anne ngkai ao n te aonnaba ae boou. Tii te bwai ae e tangiria te Atua mairouia unimwaane, bwa a na tangiriia tariia n te onimaki, a na kawakinia, ao a na riki bwa “te katoto nakon te nanai.” w23.09 29-30 ¶13-14

Ti riai n rarawa nakon te iango n aomata. Ngkana ti iangoi bwaai n aron iangoaia irouia aomata, ti na boni bae ni kakeaa Iehova ma ana kaetieti. (1Ko 3:19) E aki toki ni kairiri “wanawanaia kaain te aonnaba” nakon te kaibwabwaru. Tabeman Kristian ake i Berekamo ao i Tuateira, a butimwaei iango aika irekereke ma taromauriani boua ao te wene ni bure, ake a taabangaki n aia kaawa. E anga te reirei ni kaetieti ae matoatoa Iesu nakoia ekaretia aika uoua aikai, ibukin aroia ni kariaia te wene ni bure. (Kao 2:​14, 20) Ni boong aikai ti kaririaki naba bwa ti na butimwaei iango aika kairua. A kona n tuangira ara utu ke tabonrorora bwa ti a rangi n tuamatoa ao a kaungaira nakon uruakan ana tua Iehova. N te katoto, a kona n taku bwa e aki kakawaki bwa ti riai n teimatoa n itiaki n aroaroni maiura, ao a a bane taini kaetieti aika n te Baibara ibukin te aroaro ni maiu ae riai. N tabetai ti kona n iangoia ae a aki mataata raoi ana kairiri Iehova ake e anganira. Ti bae naba ni kaririaki bwa ti na “karakai baike a koreaki.”​—1Ko 4:6. w23.07 16 ¶10-11

E kainnanoa te korakora Maria are tinan Iesu. E tuai ni mare ao e a bikoukou naba. Akea mwaataina ni kaikawaa oin natina, ma e riai n tararuaa te teei are e nang riki bwa te Mesia. Ao kioina ngkai e bon tuai ni wene n taanga mai imwaina, e na kangaa ngkanne ni kabwarabwarai baikai ni kabane nakon ana kabae are Ioteba? (Rk 1:​26-33) E kangaa Maria ni karekea te korakora? E ukera buokana mairouia tabemwaang. N te katoto, e tuanga te anera are Kabiriera bwa e na taekin riki rongorongon te mwioko aei. (Rk 1:34) Teutana te tai imwina, e a mwananga nakon “te aba are maungaunga” i aon Iuta ao ni kawara ana koraki are Eritabeta. E kamoamoaa Maria Eritabeta ao e kairaki n taamnein Iehova bwa e na taekina te taetae ni burabeti ae kaunganano ibukin natini Maria are e tuai bungiaki. (Rk 1:​39-45) E taekinna Maria bwa e a tia Iehova ni “karaoi mwakuri aika korakora ni baina.” (Rk 1:​46-51) E kamanena Kabiriera ao Eritabeta Iehova, ni kakorakoraa iai Maria. w23.10 14-15 ¶10-12

A a tia ni kabiraki n te taamnei ae raoiroi taan rimwini Kristo aika katauaki mwaitiia, ao a a karekea aia reitaki ae okoro ma Iehova. Naaka 144,000 aikai a na beku bwa ibonga i karawa ma Iesu. (Kao 14:1) E tei te Ruu ae Tabu are i nanon te umwanrianna ae tabu ibukin natinakia naakai iroun te Atua, ni menaia i aon te aba. (Ro 8:​15-17) E tei te Ruu ae Moan te Tabu are i nanon te umwanrianna ae tabu ibukini karawa, are e maeka iai Iehova. E tei “te keeten” are e kaokoroa te Ruu ae Tabu ma te Ruu ae Moan te Tabu ibukin rabwatan Iesu n aomata, are tukia man rinna i karawa ao n riki bwa te Ibonga ae Rietata ae kakannato n te tembora n taamnei. Ngke e anga rabwatana n aomata Iesu bwa te karea ibukia aomata, e a kauka iai kawaia Kristian aika kabiraki ni kabane nakoni maiuia i karawa. A riai naba naakai n anga rabwataia n aomata bwa a aonga ni karekea kaniwangaia i karawa.​—Ebr 10:​19, 20; 1Ko 15:50. w23.10 28 ¶13

E kaeka ma te nimamannei Kiteon ngke e kabuakakaaki irouia tibun Eberaim. (TMT 8:​1-3) E aki kaeka ma te un. E kaotiota te nanorinano n arona ni kakauongo irouia, ao n taetae ma te akoi nakoia. A kakairi irouni Kiteon unimwaane aika wanawana n aroia ni kakauongo raoi ao ni kaeka ma te akoi ngkana a kabuakakaaki. (Iak 3:13) A boni boutokaa iai te rau n te ekaretia. Ngke e kamoamoaaki Kiteon ibukin tokanikaia i aoia kaaini Mirian, ao e karaoiroa iai Iehova. (TMT 8:​22, 23) A na kangaa mwaane aika mwiokoaki ni kakairi irouni Kiteon? A kona ni karaoiroa Iehova ni baike a kakororaoi. (1Ko 4:​6, 7) N te katoto, ngkana e kamoamoaaki te unimwaane temanna ibukin ana konabwai n angareirei, e kona n anga te kamoamoaaki anne nakon teuare nibwan te kaetieti, Ana Taeka te Atua, ke n te reirei ni kataneiai are ti karekea man ana botaki Iehova. N tabetai ao a kona n iaiangoia unimwaane bwa a karaoi bwaai ibukini kamoamoaaia n te aro ae riao ke a aki. w23.06 4 ¶7-8

Ngkana e aki kaekaaki ara tataro, ti kona n titirakinira aei, ‘E eti te bae I tataro ibukina?’ N angiin te tai ti taku bwa ti ataa ae te kabanea n tamaroa ibukira. Mangaia a na bon aki buokira i nanon te tai ae maan baike ti bubutii. Ngkana ti tataro ibukin ara kangaanga teuana, e kona n ae iai riki angani kanakoraoan ara kangaanga anne irarikin are ti tataroia. Ao tao bwaai tabeua ake ti bubutii a aki boraoi ma nanon Iehova. (1Io 5:14) N te katoto, iangoiia kaaro ake a bubutiia Iehova bwa e na teimatoa natiia i nanon te koaua. E taraa n riai te bubutii anne. Ma e na bon aki taumatoaira Iehova bwa ti na beku ibukina. E tangirira ni kabane, n ikotaki naba ma natira, bwa ti na rineia bwa ti na taromauria. (TTK 10:​12, 13; 30:​19, 20) Ngaia are a kona kaaro aikai ni bubutiia Iehova bwa e na buokiia n rota nanon natiia, bwa e aonga ni kairaki bwa e na tangira Iehova ao n riki bwa raoraona.​—TNR 22:6; Ebt 6:4. w23.11 21 ¶5; 23 ¶12

Bukin tera bwa kabebeteaia tabemwaang bon te anga ae kakawaki ibukini kaotan tangiraia? E taekinaki n te boki teuana ae kabwarabwaraa te Baibara bwa te taeka ae “kabebeteaki” are kabongana Bauro, e nanonaki iai “te tei i rarikin temanna ni kaungaa ngkana e rinanon te kataaki ae kakaiaki.” Ngaia are ngkana ti anga te kabebetenano, ti a buoka iai te tari temanna n te onimaki ae rawawata bwa e na teirake ao n teimatoa n nakonako ni kawain te maiu. Ni katoatai are ti buoka iai tarira ke mwaanera n rawawatana, ti a kaota iai tangiraia raora n te onimaki. (2Ko 7:​6, 7, 13) Namakinan te nanoanga ao te anga te kabebetenano boni baika a irekereke. N te aro raa? Te aomata ae nanoanga e kairaki bwa e na kabebeteia tabemwaang ao ni kataia ni katoka rawawataia. Ngaia are ti namakina moa te nanoanga ao imwina ti anga te kabebetenano. Nora aroni Bauro ni kairekerekea ana nanoanga Iehova ma te kabebetenano are E anga. E kabwarabwaraa Bauro bwa Iehova bon “te Tama ae nananoanga ao te Atua ae anga te kabebetenano n aekana nako.”​—2Ko 1:3. w23.11 9-10 ¶8-10

A bane taan rimwini Kristo ni kantaningaa te rawawata. Iangoa ana katoto te abotoro Bauro. E kangai nakoia I-Tetaronike: “Ngke ti mena iroumi ao ti a kaman tutuangingkami naba ae ti na boni bae n rinanon te karawawataaki, ao . . . e bon riki anne.” (1Te 3:4) Ao e korea aei nakoia I-Korinto: “Ti tangiringkami taari bwa kam na ataa taekan te rawawata are riki nakoira . . . Ti a nanououa bwa ti na maiu ke ti na aki.” (2Ko 1:8; 11:​23-27) A kona naba Kristian ni boong aikai ni kantaningaa te rawawata n aekana nako. (2Ti 3:12) Ngkai ko onimakina Iesu ao ni kakairi irouna a bae raoraom ao am koraki n riribaiko. Ko a tia ni boo ma kangaanga n am tabo ni mwakuri ibukina bwa ko kakorakorako ni bwabwaina te koaua ni bwaai ni kabane? (Ebr 13:18) Ko a tia ni boo ma ana kakaaitara te tautaeka ibukina bwa ko tibwaa am kantaninga nakoia tabemwaang? N aki ongeia bwa te aeka n rawawata raa ae ti kona ni boo ma ngaia, ma e taku Bauro bwa ti riai ni kimwareirei. w23.12 10-11 ¶9-10

E nanomwaaka Iakoba i aani kangaanga aika bati. A karokoa te kamaamaeaki nakon aia utu natin Iakoba aika uoman aika Timeon ao Rewi ao a kabuakakaa aran Iehova. Irarikin anne, e mate buun Iakoba ae rangi n tangiria ae Rakera ngke e bungia natiia are te kauoman. Ao ibukin te rongo ae korakora, e a mwaing Iakoba nakon te aba are Aikubita ngke e a kara. (KB 35:​16-19; 37:28; 45:​9-11, 28) E ngae ngke e rinanoni kangaanga aikai ni kabane Iakoba, ma e aki bua onimakinan Iehova irouna ma Ana berita. Ao e kaotia Iehova bwa e bon reke akoan Iakoba irouna. N te katoto, e boni kabatiaaki ana bwai iroun Iehova. Ao iangoa aron ana kakaitau Iakoba nakon Iehova ngke e a manga kaitiboo ma Ioteba ae natina are e iangoia bwa e a tia ni mate! E buokaki Iakoba n tokanikai ni kaaitarai ana kangaanga man ana iraorao ae kaan ma Iehova. (KB 30:43; 32:​9, 10; 46:​28-30) Ngkana ti kateimatoa ara iraorao ae kaan ma Iehova, ti kona naba n tokanikai ni kaaitarai kataaki aika aki kantaningaaki. w23.04 15 ¶6-7

Te Areru 23 bon te anene ae kaotaki raoi iai onimakinan ana tangira ma ana akoi Iehova. E kabwarabwaraa Tawita are korea te areru aei, ana reitaki ae korakora ma te tia Kawakinna ae Iehova. E namakina te mano raoi Tawita ngke e kariaia Iehova bwa e na kairiria ao e bon onimakinna raoi. E ataia Tawita ae ana tangira Iehova, bon iriana n ana bong ni maiu ni kabane. Tera ae e kairia bwa e na kakoauaa raoi aei? E namakinna Tawita bwa e tabeakinaki raoi ibukina bwa e katauraoi Iehova n taai nako baike e kainnanoi. E karekea naba Tawita ana iraorao ma Iehova ao akoakina irouna. Anne bukina ngke e kakoauaa raoi ae n aki ongei baika a na riki n taai aika imwaina, ma e na bon teimatoa Iehova n tabeakini kainnanona. E korakora riki iroun Tawita onimakinan ana tangira Iehova nakoni baike e raraomaeakini, ao anne are karekea nakoina te kukurei ao te raunnano ni koaua.​—TA 16:11. w24.01 29 ¶12-13

A namakina te rau ao te inaomata ana aomata Iehova n aaba aika bati ni karaoan aia uarongorongo, ni moa man te Kauoua ni Buaka Are Kabutaa Aonnaba ni karokoa ngkai. Ni koauana, e a raababanako te mwakuri. Ni boong aikai, a teimatoa kaain te Rabwata n Tautaeka n onimakina Kristo ibukin te kairiri. A tangiria bwa kaetieti ake a anga nakoia taari e oti iai aia iango kaaini karawa. A kabonganaia mataniwi n te aono ao unimwaane n te ekaretia bwa a na katauraoi kaetieti nakoia ekaretia. A mena unimwaane aika kabiraki n te ekaretia i nanoni ‘baini Kristo are te atai.’ (Kao 2:1) Ni koauana, a aki kororaoi unimwaane aikai ao a kakaraoi kairua. A karaoi kairua n tabetai Mote ao Iotua, n aroia naba abotoro. (WI 20:12; Iot 9:​14, 15; Ro 3:23) Ma e teimatoa naba ngkai Kristo ni kairira te toro ae kakaonimaki ao unimwaane aika mwiokoaki, ao e na teimatoa ni karaoa anne. Ngaia are a bati bukina ngkai ti riai n onimakina te kairiri are e katauraoia rinanoia naake a mwiokoaki bwa a na kairiri. w24.02 23-24 ¶13-14

Ni boong aikai ti kona ni kakukureia Iehova ngkana ti tataekina taekana ma te akoi, te kakaitau, ao te tangira. N ara mwakuri ni minita, ti kakauringnga ae tiara ae kakawaki boni katikaia aomata nakon Iehova bwa a aonga n namakina ae ti namakinna ibukin Tamara ae tatangira. (Iak 4:8) Ti rangi ni kukurei ni kaotia nakoia aomata te bae kabwarabwaraaki n te Baibara ibukin Iehova, ae kaotaki iai ana tangira, ana kaetitaeka ae riai, wanawanana, mwaakana, ao aroarona riki aika anainano. Ti karaoiroa naba Iehova ao ni kakukureia n arora ni kabanea ara konaa ni katotongnga. Ni karaoan anne, ti a tei n okoro iai n te aonnaba ae buakaka aei. A kona n noria aomata ae ti kaokoro ao ni kona n iangoia bwa bukin tera. (Mt 5:​14-16) Ngkai ti boo ma ngaiia ni katoabong, ti kona ni kabwarabwaraa bukina ngkai e okoro arora. Ibukin anne, a a kani kaania Atuara aomata aika raoiroi nanoia. Ngkana ti karaoiroa Iehova n aaro aikai, ti a kakimwareireia iai nanona.​—1Ti 2:​3, 4. w24.02 10 ¶7

Ngkana ko kan riki bwa te mwaane ae te Kristian ae ikawai n te onimaki, ko riai ni karikirakei rabakau aika manena. A na buokiko n uotii uotam n te ekaretia, ni karekea am mwakuri ni kareketianti are ko na boutokaiko iai ke am utu, ao ni karekea naba am iraorao ae kaan ma tabemwaang. N te katoto, reireiniko ni wareware ao ni koroboki. E taku te Baibara bwa te mwaane ae kukukurei ao n nanakoraoi maiuna, e katoabong ni wareka Ana Taeka te Atua ao ni kananoa ana iango iai. (TA 1:​1-3) E na ataa aron Iehova n iaiango ngkana e katoabong ni wareka te Baibara, ike e na buokaki iai n iaiangoi raoi bwaai ao n ataa arona ni maiuakina kanoan te Baibara. (TNR 1:​3, 4) A kawariia mwaane aika mwaatai taari ngkana a kainnanoa te kaetieti ao te taeka n reirei man te Baibara. Ngkana ko kona ni wareware ao ni koroboki, ko na kona n anga am kabwarabwara ke am kaeka aika karekea te reirei ae bati ao ni kakorakoraa te onimaki. Ko na kona naba ni korei reirei aika kakawaki aika a na buokiko ni kakorakoraa am onimaki ao ni kaungaia tabemwaang. w23.12 26-27 ¶9-11

Ngkana ko maaku, kananoa am iango i aon te bwai ae e na karaoia Iehova n taai aika a na roko ngkana ai akea Tatan. Iai te kaotioti n te bwabwaro n 2014, ae e kaotaki iai te karo ae maroro ma ana utu i aon taekan 2 Timoteo 3:​1-5 bwa e a taekini baika a na riki n te Bwaretaiti, ni kangai: “A nang roko taai aika kakukurei n te aonnaba ae boou. Bwa ane a nang riki aomata bwa taan tangiriia raoia, taan tangiri kaubwai n taamnei, taan aki kamoamoa, taan nanorinano, taani kamoamoaa te Atua, taan ongeaba irouia aia karo, taani kakaitau, taani kakaonimaki nakoia raoia, taan tangiriia aia utu, taan aki nanomatoa, taan taekina raoiroia aomata n taai nako, taan taubaang, taan nimamannei, taan tangira te raoiroi, taan onimakinaki, taan nanoraoi, taan aki kainikatonga, taan tangira riki te Atua nakon tangirani kakukurein te rabwata, ibukina bwa a maiuakina ae tangiria te Atua, kam na kaaningkami ma naakai.” Ko mamaroroakinna ma am utu ke tarim n te onimaki bwa e na tera aron te maiu n te aonnaba ae boou? w24.01 6 ¶13-14

Ai karaunanora ataakin ae e kukurei Iehova irouia ana aomata ni kabane! E kangai te Baibara: “E kukurei Iehova irouia ana aomata.” (TA 149:4) Ma n tabetai ao a bwara nanoia tabeman ao a a iango ni kangai, ‘E boni kukurei Iehova irou?’ Iai tabeman taan taromauria Iehova aika kakaonimaki aika karakinaki n te Baibara ae a kabokorakora naba n tabetai ma te aeka n iango anne. (1Ta 1:​6-10; Iob 29:​2, 4; TA 51:11) E kaotia raoi te Baibara bwa a kona aomata aika aki kororaoi ni kakukureia Iehova. N te aro raa? Ti riai n onimakina Iesu Kristo ao ni bwabetitoaki. (Io 3:16) N te aro anne ti a kaotia i mataia aomata ae ti a tia n raira nanora man ara bure ao ni berita nakon te Atua bwa ti na karaoa nanona. (Mwa 2:38; 3:19) E kimwareirei Iehova ngkana ti karaoi mwaneka aikai ibukini karikirakean ara iraorao ma ngaia. E kukurei Iehova iroura ao n iangoira bwa raoraona ni kaan, tii ngkana ti teimatoa ni kabanea ara konaa ni maiuakina ara taetae ni bau ibukin ara katabu.​—TA 25:14. w24.03 26 ¶1-2

Ti kona ni kakairi irouia taan rimwini Kristo aikai n arora n teimatoa n uarongorongo, e ngae ngkana a tua taani kairiri n te tautaeka bwa ti na katokia. Ti kona ni kakoauaa raoi ae e kona ni buokira Iehova ni kakororaoa ara mwakuri ni minita. Ngaia are tataroa te ninikoria ao te wanawana. Butiia Iehova buokam ni kaaitarai kangaanga. A bati i buakora aika karawawataaki n aorakin te rabwata ke te iango, ni buan ae tangiraki irouia, te kangaanga n te utu, te bwainikirinaki, ke kangaanga riki tabeua. Ma ibukini butinakon te aoraki ae ewewe ao te buaka, e a kangaanga riki te kabokorakora ma kangaanga aikai. Bunra nanom nakon Iehova ao tuangnga baika ko rinanoi, kaanga aron ae ko tuanga raoraom ni kaan. Ao onimakinna ae “e na karaoi bwaai ibukim” Iehova. (TA 37:​3, 5) Ti na buokaki n “nanomwaaka i aan te rawawata” n te botumwaaka n tataro. (Ro 12:12) E atai Iehova baika a rinanoi taan taromauria ao “e ongo tangia ni kani buokaki.”​—TA 145:​18, 19 w23.05 5-6 ¶12-15

Ngkana iai ara motinnano aika kakawaki aika ti na karaoi, ti riai n ataa “nanon Iehova” ao ni kaboraoia ma ngaia. (Ebt 5:17) Ngkana ti kunei ana boto n reirei te Baibara aika kaineti ma ara motinnano, ti a ukera iai ana iango te Atua. Ao ngkana ti maiuakin ana boto n reirei, a na bon nakoraoi ara motinnano. E na bon tangirira “teuare buakaka” are ara kairiribai ae Tatan, bwa ti na katabetabeira ni bwain te aonnaba bwa e aonga n aki reke ara tai ni beku iroun te Atua. (1Io 5:19) E kona te Kristian ni moana iaiangoani bwaikorakin te maiu aei, te reirei, ke ana mwakuri ni kareketianti, n oneani mwin itera aika bati ake e kona ni beku iai iroun Iehova. Ngkana e riki anne, e oti ngkanne bwa e a rotaki n aia iango kaain te aonnaba aei. Ni koauana a aki bure baikai, ma a aki riai ni moanibwai ni maiura. w24.03 24 ¶16-17